Kerstbal met een kerstliedje

Geloof het of niet: ik heb een kerstbal gebreid! Ik denk dat niemand mij dat ziet doen. Maar het is waar. Terwijl Gert de naar mijn idee meest saaie en vervelende programma's op tv zat te bekijken, heb ik met vijf pennetjes een kerstbal gebreid. Mijn kerstbal heb ik in de kerstboom gehangen. Mijn trots! Jammer genoeg wordt Gert dit jaar niet echt vrolijk van zoiets als een zelf gebreide kerstbal. Ook lukt het me niet om hem aan het lachen (en zingen) te krijgen door luid mee te blèren met dat prachtige 'All I want for Christmas is you.' bijvoorbeeld. Maar ja, waarschijnlijk zing ik gewoon niet mooi genoeg. Of zou ik een ander liedje moeten kiezen?

Winterschoenen

Het is berekoud buiten. Er ligt een pak sneeuw en het vriest. Echt tijd voor een dikke sjaal, wanten en een paar warme schoenen. Tenminste, dat vind ik.

Elke morgen laat Gert onze Bonne even uit. Een kort rondje plassen/poepen. Na het ontbijt krijgt Bonne pas zijn echte grote ronde. Ook vanmorgen zou Gert zijn rondje met Bonne gaan doen. Vanwege de kou haalde ik Gerts winterschoenen tevoorschijn en een paar dikke sokken. "Die sokken moet ik niet. Ze zijn te klein." Het is waar: door het wassen waren ze een beetje strak. Binnen een paar minuten zou dat heel anders zijn. Maar leg dat Gert maar eens uit. "Die schoenen moet ik zeker niet." Met een vies gezicht kijkt Gert naar de schoenen. "Ik doe deze gewoon aan." Hij wurmt zich in zijn 'zomer'schoenen. Hoe ik ook mijn best doe Gert uit te leggen hoe dat zit met die zomer- en winterschoenen met dunne en dikke zolen, het komt bij Gert niet binnen. Misschien gaat het lukken als Gert echt koude voeten krijgt.

Niet alles tegelijk!

Bonne loopt in de hal te draaien en te blaffen. Wij zijn net terug van een rondje bos. Gert probeert zijn jas uit te krijgen. Die rits blijft erg lastig. Ik doe ook mijn jas uit, hang hem op de kapstok naast mijn sjaal, het tasje met snoepjes en plastic zakjes voor Bonne, en de riem van Bonne. Gert staat nog steeds te mopperen op die rits. Bonne blaft steeds harder, pakt een van zijn beertjes. En dan zie ik het: Bonne heeft flink gekotst op de deurmat (hoe krijg ik dat eruit?), midden in de hal (gelukkig op de tegels) en zelfs in zijn bench (die deken kan zo de wasmachine in). Op het moment dat ik dat allemaal zie, stapt Gert achteruit in de kots en begint Bonne zijn deken uit de bench te trekken. Wat een chaos! Ik duw Gert zachtjes de kamer in en sleep Bonne mee. Gert begrijpt er niks van en stribbelt tegen als ik zijn schoenen uit wil doen. Bonne blaft nog maar eens. Ik probeer Gert snel uit te leggen wat er aan de hand is, maar die heeft zijn hoofd nog bij die rits en heeft niets gezien van Bonnes maaginhoud. De hectiek heeft inmiddels bezit van me genomen. De adrenaline zit in mijn kruin. Ik heb geen geduld meer om te luisteren. Niet alles tegelijk! In de hal begin ik met dweiltjes, keukenpapier, emmers en sop de vieze boel weer op te ruimen. In de kamer zit Gert nog verdwaasd om zich heen te kijken. "Simone, ik kreeg alleen maar die rits niet open. Is dat nou zo erg?"

Verdwalen voorkomen

Gert laat elke ochtend Bonne uit. Een kort rondje plassen - poepen. De deur uit, stukje naar links langs de sloot tot aan de huizen, terug naar huis. Gert loopt langzaam: het rondje duurt hooguit 15 minuten. Duurt het langer, dan begin ik me ongerust te maken. Dan weet ik dat Bonne het voortouw heeft genomen om het rondje lekker op te rekken tot een volwaardige ronde langs al die punten waar andere honden hun plekjes gemarkeerd hebben. Die ronde kan behoorlijk lang worden. Gert loopt in zo'n geval meestal geduldig mee. Het gebeurt niet vaak. Toch zat ik eraan te denken iets met gps te doen, iets om Gert te kunnen lokaliseren en vervolgens op te halen. Gert zelf vindt dit onzin: hij verdwaalt nooit. Ik probeer hem duidelijk te maken dat het vooral mijn zorg, mijn bezorgdheid is, dat ik ongerust wordt als hij een half uur weg is en dat ik hem dan ga zoeken. Met zo'n gps-systeem kan ik zien waar hij is en hem ophalen. Het lastige is dat Gert denkt dat er van alles van hem gevraagd wordt. Dat hij bepaalde handelingen moet verrichten. Terwijl ik toch weet dat hij dat niet meer kan! Het lijkt hem niks. Ik ga rustig door met zoeken en vermoei Gert er maar even niet meer mee.

Wc-rolhouder

Een stukje over een wc-rolhouder? Ja, wat niet al problemen kan geven!
Vanavond riep Gert me vanuit de gang. Hij zou naar de wc gaan om te plassen. Er was een probleem. Gert wist niet meer hoe het werkte, zei hij. Ik begreep het niet goed. Hoe het werkte? Was dit het begin van helpen bij het plas-ritueel? En wat voor hulp verwachtte hij van me? "Er staat daar een metalen pen. Ik druk erop, maar er gebeurt niets." Gert wees naar de wc-rolhouder die achter naast de wc-pot staat: een metalen pen met een paar wc-rollen erop. "Ik druk. Dan moet er toch iets gebeuren met de wc-bril? Dat ie zakt of zoiets." Gert was helemaal in de war. Snel pakte ik de houder op en zette die uit zicht. Gerts gezicht klaarde op. Alsof er niets gebeurd was, sloot hij de wc-deur en ging zijn gang. De veroorzaker van de verwarring was weg; probleem opgelost.

Poetsen

De afgelopen weken heb ik in de keuken een superschone aanrecht en afwasbak. Wanneer Gert ook maar in de keuken komt, zet hij de kraan aan en maakt met het handzeepje de afwasbak glimmend. Daarna maakt hij alles droog met de theedoek en poetst daarmee vervolgens het kookstel. Kom ik binnen en gooi ik verstrooid een restje thee weg in de afwasbak, dan begint het hele ritueel opnieuw.Helemaal niet erg: alles wordt lekker schoon. Minder leuk vind ik het dat Gert af en toe ook het wasbakje in de wc een beurt geeft. Dat zou niet zo erg zijn als hij niet zou vergeten het kraantje dicht te draaien! Het is tot nu toe beperkt gebleven tot een kleddernatte wc-vloer. Ook niet zo erg. Maar het wordt wel veel meer uitkijken geblazen.

Griep: wat nu?

Al een paar dagen loop ik te hoesten en te snotteren, zit mijn hoofd helemaal vol en heb ik het om de haverklap koud en dan weer warm. Ik word er een beetje kribbig van. Voor Gert is dit geen ideale situatie; voor Bonne ook niet. Zelfstandig Bonne uitlaten, lukt Gert helaas niet meer. Het is aandoenlijk te zien hoe ze hun best doen om lief voor me te zijn, maar ik heb nu een wat korter lontje ...

De eerste dagen dacht ik nog: dat gaat wel weer vanzelf over. Want zo gaat dat ook altijd. Maar nu na vijf dagen ploeteren heb ik eindelijk familie van Gert, die bij ons in het dorp woont (!), gevraagd wat boodschappen voor me te doen. Met Bonne lopen - op mijn gemak kuierend met mijn neus in de wind - dat gaat nog goed. Gert met de auto naar de groep brengen: het lukt me. Maar in een supermarkt met een kloppend, vol hoofd en pijnlijke spieren staan wachten bij de kassa en dan met volle tassen naar huis fietsen, dat is me net wat te veel. Zonder boodschappen lukt echter niet meer. Ik heb de laatste dagen de vriezer flink aangesproken. Het wordt gewoon weer tijd voor het eten van verse groenten. Morgen worden de boodschappen voor ons gedaan: heerlijk!

Geen manager meer

Gert heeft jarenlang een functie als manager gehad op een heao en daarna enkele jaren als rector op een middelbare school. Hij was nauw betrokken bij de leerlingen en docenten, en was altijd in voor iets nieuws. Uitdragen waar zijn school voor stond op open dagen was een van zijn grote hobby's. Hij deed dat met verve, hij kon dat goed.

Op dit moment gaat Gert drie dagen per week naar een ontmoetingscentrum in een verpleeghuis, waar hij deelneemt aan een groep jongeren met dementie. Daar organiseren ze activiteiten waar Gert wel of niet, afhankelijk van zijn stemming en wat hij nog kan of wil, aan mee doet. Vaak komt hij thuis met opmerkingen als "Op deze school: ze organiseren dat zo slecht! Neem nou ..." of "Dat kan je toch niet maken! Dat is toch wel een heel slechte PR!" of "Ik weet dat ik me er niet mee moet bemoeien, maar zo ga je toch niet om met je stagiaires!" De manager in Gert spreekt.
Met een van de medewerkers kan hij niet goed opschieten. Die maakt grapjes die Gert interpreteert als 'niet leuk' en 'ongepast' en als 'slecht voorbeeld voor de meisjes' (stagiaires). Gert wordt er erg verdrietig van, omdat hij ervaart dat hij niet meer die manager is die daar wat aan kan doen. Bovendien heeft hij niet meer die woorden tot zijn beschikking waarmee hij duidelijk kan maken wat hem zo dwars zit. In mijn bijzijn en met mijn hulp heeft hij zijn mening tegen de bewuste medewerker geuit. Die leek het wel te begrijpen en gaf aan dat hij zich niet bewust was van Gerts ongemak. Ik hoopte dat Gert daarmee zijn irritatie en verdriet afgelegd zou hebben. Maar niets is minder waar. Hoe lossen we dit op?

Vijf dagen alleen

Fiets, broodjes, sap en een boekje van Carmiggelt: perfect

Vorige week ben ik alleen een midweek in België geweest, in Durbuy. Ik ging met de auto. Racefiets mee, en natuurlijk hardloop- en wandelschoenen, en niet te vergeten: laarzen en boeken. Ook een kratje met eten voor de eerste dag en veel lekkers voor het geval dat. Het vertrek van huis vond ik akelig, maar eenmaal onderweg begon het 'vrije' gevoel en dat is vijf dagen zo gebleven.

Het was een experiment. In 36 jaar ben ik niet zonder Gert op vakantie geweest. Wij deden bijna alles samen: wonen, vakantie, theater, bioscoop, fietsen. Een vakantie met Gert is op dit moment voor mij geen echte vakantie. Op vakantie is Gert zijn veilige plekjes kwijt, zijn gewone doen. Daardoor is het voor mij en voor hem veel moeilijker elders dan thuis. Maar ik verlangde zo naar een paar dagen even helemaal niets, dat ik die midweek gepland en doorgezet heb. Sommigen hadden zo hun twijfel of ik het aan zou kunnen zo alleen, maar het is gelukt! Ik heb veel gewandeld, gefietst en gelezen. Heerlijk!

Ook voor Gert was het wennen. Zijn zus heeft bij ons thuis voor hem gezorgd, met vallen en opstaan, maar met alle geduld. Geweldig! Gert zei me bij thuiskomst dat hij me vreselijk gemist had, maar dat hij ook graag wilde dat ik een echte vakantie zou hebben. Wat een lieverd!

Ik mis je nu al

Jaren geleden hadden we een kat: Mario. Mario was een dag weg. Ik maakte me erg ongerust. Mario kwam altijd als je hem riep. Daarom maakte ik flyertjes om bij de buren in de bus te stoppen. Op de flyertjes zette ik onder Mario's foto wat tekst, onder andere: "Als u Mario ziet, waarschuw ons dan. We missen Mario nu al erg!"

Volgende week ga ik alleen een midweek naar België. Ik heb het Gert zo laat mogelijk verteld. Hij weet het nu. Hij zegt dat hij het fijn voor me vindt dat ik er een weekje tussenuit ga. Soms is hij er verdrietig om. Vanmorgen bijvoorbeeld. Ik kon hem niet goed troosten. We moesten weer lachen toen hij zei: "Ik mis je nu al!"

Muziektherapie

Gisteren stond ik in de keuken te koken, toen Gert me riep. Er was iets op tv over Esther. Ik begreep niet wat Gert bedoelde, maar ging in de woonkamer toch even meekijken. Het ging over het belang van muziek voor mensen met een vorm van dementie. "Zie je, zo gaat het bij mij ook." Gert zat geboeid te kijken hoe enkele demente oudere mensen naar muziek luisterden via een ipod en met die muziek begonnen mee te zingen.
Sinds een paar weken heeft Gert een keer per week muziektherapie. Met de therapeute maakt hij muziek, luistert hij naar voor hem bekende melodietjes, neuriet hij mee of tikt of trommelt hij de maat. Gert wordt er heel blij van. Soms denkt hij dat hij muziekles heeft of dat hij in een band zal kunnen gaan spelen. Ik probeer hem duidelijk te maken dat het vooral om de beleving van de muziek gaat, dat de muziek hem vrolijk maakt en dat hij er actief door wordt. Gert begrijpt het wel, maar af en toe is hij weer die puberende slungelachtige jongen die met halflang haar en een gitaar in zijn handen voor de fotograaf poseert. 

Verwarrende tijden

"Ik ga geloof ik maar slapen." Gert heeft net zijn ontbijt op. Hij is vaak erg moe van alle ochtendrituelen, waardoor hij het gevoel heeft dat hij al een dag op is. "Nee joh, het is nog ochtend. We gaan eerst Bonne uitlaten. Kom je?" Het is Gert helemaal duister op welk moment van de dag we leven. Gelaten laat Gert zich in zijn jas helpen. Hij probeert zich te oriënteren: "Wat voor dag is het?" "Donderdag." "Moet ik nog ergens heen?" "Nee, je hoeft nergens heen. Maar we gaan nu eerst Bonne uitlaten. Kom." Ik probeer Gert elke dag 's ochtends na het ontbijt een stukje te laten lopen. Dat valt niet mee. Hij vindt het al gauw veel te ver. Gelukkig kan ik Bonne in de strijd werpen. Voor hem wil Gert wel een straatje om. Zelfs als Gert denkt dat het eigenlijk tijd is om naar bed te gaan.

Over spekjes en theeblaadjes

Sinds een jaar of vijf kook ik voor Gert. Daarvoor heeft hij ruim dertig (!) jaar voor mij gekookt. Ik doe vreselijk mijn best om Gert elke dag iets voor te zetten wat hij lust. Nou is Gert niet eens zo moeilijk met eten. Hij lust dan wel geen knoflook, mayonaise, slasaus, witte bonen in tomatensaus of vis, en moet ik niet al te gekke nieuwe dingen bedenken, voor de rest heb ik niet te klagen. Omdat ik zelf geen vlees of vis eet, eet Gert nu ook niet meer alle dagen een ´lappie vlees´. En dan te bedenken dat Gerts vader slager was!

De laatste weken begint Gert wat kieskeuriger te worden met eten. Hij blijft in de keuken vaak dichtbij mij staan en kijkt gespannen wat ik allemaal in de pan doe. Stiekem een teentje knoflook meebakken is er jammer genoeg niet meer bij. Enkele gerechten die Gert pas is gaan eten sinds ik kook, bijvoorbeeld pompoensoep, zegt hij niet te lusten. "Dat lust ik al nooit!" Zo anders dan vroeger, bekijkt hij elke hap warm eten heel secuur of er geen ongerechtigheidjes inzitten. Neem nou de andijviestamppot. Elk minuscuul stukje bot afkomstig van de spekjes dat hij in de stamppot vindt, legt hij met een vies gezicht naast zijn placemat. Met net zo´n vies gezicht laat hij mij de piepkleine theeblaadjes zien die hij onderin zijn theeglas vindt. "Dat lust ik echt niet!" Ik zeg maar niet te veel over die enorme hoeveelheden zout en peper die hij over zijn eten strooit.

Tomatentaart

Afgelopen weekend heb ik flink wat tomaten ingeslagen. Ik meende daarmee de Nederlandse tuinders een beetje te helpen. Bovendien vinden we tomaten erg lekker en gebruiken die in en bij veel gerechten. In tomatentaart bijvoorbeeld. Het recept heb ik uit een kookboekje met hartige taarten. Gert vond de taart heerlijk. Het gekke was alleen dat hij het woord 'tomatentaart' helemaal niet begreep. Hij kon het niet nazeggen en bleef mij heel verwonderd aankijken. Hij had geen idee waar ik het over had. De losse woorden 'taart' en 'tomaten' kende Gert wel, maar de combinatie van die twee woorden zei hem niets. Juist samenstellingen van een of meer woorden en de veranderde betekenis van die woorden binnen die constructies interesseerden Gert altijd mateloos. Denken over taal(grapjes) lijkt er niet meer bij te zijn.

Gedoe in de groep

Drie dagen in de week gaat Gert nu naar 'de groep' (voor Gert: de 'kopgroep') in een ontmoetingscentrum (dagopvang). De groep bestaat inmiddels uit zo'n 12 mensen, die door twee medewerkers van het ontmoetingscentrum begeleid worden. Ze doen allerlei activiteiten op zo'n dag. In Gerts groene-boekje-van-de-dag lees ik dat ze gisterenmorgen na het koffiedrinken gepraat hebben over de vakantie en 's middags naar de fitness zijn geweest, een natuurfilm hebben bekeken en muziek geluisterd hebben. Het was gisteren echt herfstweer. Dus van wandelen is niets gekomen, ook niet heel even met de hond. Een gewone dag, geen problemen.
Dat was vorige week wel anders. Problemen waren er in die week volop. Toen liep het niet goed met een van de medewerkers. Op een of andere manier had die iets gezegd of gedaan wat bij Gert verkeerd gevallen was. Dat kon Gert niet meer uit zijn hoofd zetten. Erger nog: het kwam steeds weer terug. Ook al had Gert (in mijn bijzijn) heel dapper en heel duidelijk gezegd wat hem niet beviel, het bleef in zijn hoofd rondzingen. Bij de volgende bijeenkomst ging het weer mis, en heviger nog. Gert liep 'boos' rond, wilde nergens aan meedoen en wilde van de betreffende medewerker niets aannemen. Hij was vreselijk verdrietig. Ik vond het echt heel ellendig en wist niet wat ik moest doen. In het erop volgend weekend heb ik Gert goed en vaak stevig vastgehouden, veel lekkere dingen voor hem gemaakt, mooie  muziek geluisterd en van alles samen gezongen. Gelukkig lijkt Gert het gebeurde na het weekend bijna te zijn vergeten.

Al dat groen moet weg

Vorige week heeft mijn zwager onze tuin eens flink onder handen genomen. De wingerd werd gekortwiekt, de laurierstruiken een kopje kleiner gemaakt, de meidoornhaag gefatsoeneerd. Dat snoeien heeft nogal wat groen opgeleverd. Gert werd helemaal blij toen hij de flinke hoop groenafval zag. Nou kon hij weer lekker aan het werk. Hij vindt niets heerlijker dan met de snoeischaar elk takje in heel kleine stukjes te knippen. Zo klein dat het dagen duurt voordat Gert de hoop afval in de groenbak heeft. Nou dacht ik heel 'sneaky' af en toe een wat groter takje in de bak te kunnen gooien. Maar dat werkt alleen maar averechts: voordat je het weet, knipt Gert dan alle takjes in de bak nog een keer!

Kap voor Bonne

Drie weken geleden had Bonne iets in zijn linker voorpoot zitten. Hij likte net zo lang tot het helemaal open lag. De dierenarts gaf pilletjes voor een week en de raad Bonne een kap om te doen. Wij vonden dat een beetje zielig voor Bonne. We besloten te wachten tot na dat weekend. De wond heelde. Een kap was niet nodig. Afgelopen vrijdag, drie weken later, bleek Bonne weer de wond open gebeten te hebben. Ook nu gaf de dierenarts pilletjes voor een week (tja) en gaf mij een kap voor Bonne mee. Bonne is erg onhandig met die kap. Hij loopt overal tegenaan. Soms wil hij de kap af hebben en begint dan in het plastic te bijten. Ikzelf vind het soms erg grappig, maar Gert vindt de kap vreselijk, de wond op Bonnes poot eng en wil Bonne het liefst binnen houden, naast zijn stoel. Toen ik een foto van Bonne wilde maken en Bonne daardoor heel druk werd en hard blafte, raakte Gert helemaal van de kook. Gert ziet er echt niets grappigs in. Jammer.

Geen koffie meer

Het moet niet gekker worden: Gert wil geen koffie meer! Een vreemde gewaarwording. We zijn altijd gek geweest op koffie. Gert hield van stevige, een beetje zurige dubbele espresso's; ik hield het bij een cappuccino van espressobonen. We kochten de meest moderne, exclusieve koffiezetapparaten en de lekkerste koffiebonen, maalden de bonen zelf en leerden hoe we op onze cappuccino's het meest perfecte melkschuim konden krijgen. Gert heeft zelfs nog een cursus voor barista gedaan. En nu wil hij geen koffie meer. Net zoals vroeger, voordat hij ging studeren dronk hij geen koffie. Hij lustte het niet. Ikzelf dronk als klein meisje al koffie, net als mijn oudere broer en zussen, en mijn ouders: een klein beetje koffie met heel veel melk. Heerlijk vond ik dat. Weer iets om aan te wennen.

Het schilderij met de vissen

Op de website van Alzheimer Nederland schreef ik over een schilderij bij ons in de woonkamer, een zeefdruk van Corneille. Waar we ook woonden, het hing op een mooie plek, omdat we er vrolijk van werden. Ik heb het vandaag weggehangen. Gert zat soms minutenlang verbijsterd vanuit zijn stoel naar het schilderij te kijken. Hij zag, zei hij, de zeedieren bewegen. En erger nog: ze keken ook naar hem. Ik ging af en toe samen met Gert voor het schilderij staan om te laten zien dat het verf op papier was, dat er niets achterop het schilderij gemonteerd zat. Het hielp niet. Gert werd angstig van ons schilderij. Ik heb een ander schilderij opgehangen. Tot nu toe heeft het bij Gert niets teweeg gebracht. Hij vindt het zeker zo mooi als het 'schilderij met de vissen', zegt hij.

Schoteltje

"Het schoteltje staat er nog steeds." 
"Hè?"
"Dat is voor het voetbal, op tv, op een groot scherm."
"Dan zitten wij op de eerste rang!"

Gert staat voor het raam in de keuken. Hij wijst naar buiten. Vlak voor ons huis staan nog de hekken en verkeersborden die vorige week nodig waren om onze straat af te sluiten vanwege het repareren van het asfalt. Die reparatie was op zich al een heel gebeuren voor Gert. Hij was verontwaardigd dat ons niet gevraagd was of er wel zoveel lawaai gemaakt mocht worden. Ik had Gert verteld dat we een brief gekregen hadden waarin de herstelwerkzaamheden aangekondigd waren, maar hij begreep me niet. Gelukkig was het werk in één dag geklaard. Een paar grote machines werden later opgehaald. Maar de hekken en borden bleven achter. Waar die voor waren, weet Gert niet meer. Nu wel: er is een schoteltje voor ons huis geplaatst, zodat we morgen met z'n allen voetbal kunnen kijken. Was het maar waar! Wat zou dat gezellig zijn!

WK voetbal

In het Oranje!

Het WK voetballen is al een tijdje aan de gang. We kijken af en toe een wedstrijd. Die van Nederland en sommige waarvan ik denk dat die wel eens spannend zouden kunnen worden. Voor Gert maakt het niet veel uit wat we kijken. Hij begrijpt niet meer hoe het spel gespeeld wordt. Het gaat hem te snel. Hij ziet niet meer waar de bal is. Hij vertelde me dat hij eigenlijk alleen poppetjes over het scherm ziet bewegen. Wie er spelen, weet hij vaak niet. Dat veroorzaakt soms heel gekke, grappige momenten. Zo'n moment dat Gert zit te juichen voor een doelpunt door een van onze tegenstanders!
Het belangrijkste voor Gert is dat we met z'n drieën voor de tv zitten. Gezellig samen. Ik kan dan ook vrij gemakkelijk halverwege de avond overschakelen naar een detective. Begin ik me bij een wedstrijd te vervelen, dan doe ik dat ook. Heerlijk!

Lekker even rustig

Gert heb ik vanmorgen naar de groep (jongeren met dementie) gebracht. Een week lang thuis zonder de groep is toch wel erg lang voor hem. Hij had echt zin om te gaan. Eenmaal thuis heb ik met Bonne een flinke wandeling gemaakt. Daarna kwam de casemanager langs. Met hem bespreek ik hoe het met Gert en mij gaat. Hij is bijna de enige met wie ik ook mijn slechte momenten, domme handelingen en twijfels doorspreek. We moeten samen ook vaak lachen om wat er gebeurt of had kunnen gebeuren. Ook hebben we het erover hoe je bepaalde situaties zou kunnen aanpakken of voorkomen. Bijvoorbeeld hadden we het er vandaag over hoe groot de invloed van mijn humeur is. Ben ik geïrriteerd ergens over, dan merkt Gert dat meteen. En helaas: Bonne ook! Tja, wat dan in ieder geval vaak helpt, is een muziekje opzetten, een beetje hard. Dat vinden we alle drie leuk: Gert en ik zingen mee, Bonne blaft mee.

Geen idee

Soms lukt het gewoon niet. Of laat ik zeggen: soms duurt het even voor we de goede stemming te pakken hebben. Het opstaan ging vanmorgen niet vlot, het liep niet. Wanneer ging het nou echt mis? Ik denk bij het ontbijt. Gert at bijna niets. Ik vroeg hem of hij nog een boterham wilde en pakte er alvast eentje uit de plastic zak. Gert keek er eens naar. "Die zit vol met gaten. Dat is niet goed." Ook al legde ik hem uit dat die gaten er waarschijnlijk tijdens het rijzen van het brood ingekomen waren, het was voor Gert duidelijk: die wilde hij niet. Ik vroeg of hij er kaas op wilde. Gert zei niks. Ik schaafde wat plakjes kaas af, legde die bij de boterham en at door. Toen begon Gert te mopperen, kromgebogen met zijn hoofd naar beneden. Dat ik moest begrijpen dat hij niets meer kon, dat hij ook graag met andere mensen iets ondernam, dat hij niet eens meer wist hoe lang dit al duurde, dat hij het helemaal niet leuk meer vond. Ik probeerde hem op te beuren, maar het hielp niet. Uiteindelijk zei ik dat het mooi en lekker warm weer was en dat we Bonne maar moesten gaan uitlaten. Dat deden we. Gert slofte mee, bleef met Bonne overal staan, bleef mopperen, zei dat ik hem niet genoeg met Bonne hielp, dat ik toch wel wist dat hij met die Alzheimer ... Afijn, het werd geen prettige wandeling. Tot we een meisje op de fiets tegenkwamen. Ze zwaaide. "Wie is dat?", vroeg Gert. "Geen idee", zei ik een beetje nors. "Okay, ze heet dus: Geen Idee." Ja, toen moesten we toch samen weer erg lachen.

Sokken

Onze casemanager had gelijk toen hij zei: "Eén ding is zeker: het houdt een keer op!" Dat zei hij me toen ik vertelde over het 'gedoe' met de sokken. Elke morgen was het een heel klus om Gert zover te krijgen om zijn sokken aan te doen en aan te houden. Ik kan niet bedenken waarom het opeens geen probleem meer is. Is Gerts aandacht op iets anders gericht? Zijn schoenen wellicht: die moeten namelijk net niet te strak zitten, maar ook net niet te los. Of dat boek dat kwijt is. Gert weet geen titel of de schrijver, weet niet meer waar het over gaat. Maar een ding is zeker: het is kwijt. Liever dat dan die sokken elke morgen!

Bootjes

"Niet vergeten, die ... dingen." Gert maakt met zijn handen een ovale kom. "Die ... bootjes." Tenminste, dat versta ik. We zijn op vakantie op Terschelling. We zitten op de bank tv te kijken. Vanaf de eerste dag verzamelt Gert meerdere keren op een dag wat spullen die weer mee naar huis moeten. Maar die bootjes? "Ik heb ze!" Gert vindt onder de bank zijn pantoffels. De bootjes.

Naar Terschelling

Zaterdag gaan we weer naar Terschelling, naar het boerderijtje bij Formerum waar we de laatste jaren vaak twee keer per jaar naar toe gingen. Ik heb lang geaarzeld, in gedachten ons verblijf op Terschelling vorig jaar. In juni dat jaar schreef ik er voor de Alzheimer-afdeling Veluwe Vallei en Grebbe een column over.

Terug op Terschelling

Plakboek: Fietsvakantie 1987 - Terschelling. Foto’s met prachtige wolkenluchten, wapperende haren, regenpakken en zwaar bepakte fietsen. We fietsten dat jaar van Arnhem over de Veluwe naar Harlingen, staken met de boot over naar Terschelling, bezochten op de terugweg een bevriende boer hoog in het noorden van Friesland, en fietsten terug naar Arnhem. Van dat laatste traject zijn geen foto’s in het plakboek. Na een foto van een boerderij met ervoor een immense koe en Gert en ik op gepaste afstand heb ik genoteerd: ‘zie verder dia’s’.

Sinds eind jaren zeventig gaan Gert en ik elk jaar een of meerdere keren naar Terschelling. We kennen er echt niet alle mooie plekjes, doen niet mee aan allerlei activiteiten, gaan niet naar Oerol, eten zelden buiten de deur, maar genieten intens van de stilte, de wind, de vogels, het strand en het geluid van de zee. Ook dit jaar zijn we voor een week naar Terschelling vertrokken, en met ons Alzheimer. Niet meer op de fiets met de tent en hoognodige kleren in de fietstassen, gehuld in regenpakken. Nee, heel luxe met de auto, volgepakt met etenswaren, kleding voor elk weertype, regenpakken en laarzen, wandelschoenen, spullen om hard te lopen, fototoestel, Ipod, favoriete cd’s en dvd’s, en een stapel boeken. Al die spullen heb ik in de dagen voor ons vertrek stiekem verzameld, ingepakt en in een kamer gezet waar Gert zelden komt. Als Gert namelijk ziet dat ik aan het pakken ben, denkt hij dat we op weg gaan. Dan trekt hij zijn jas aan, doet de hond de riem om en staat klaar voor vertrek. We hebben afgesproken dat de hond niet meegaat, maar dat blijkt dit keer voor Gert moeilijker te zijn dan andere keren. We zijn dan ook nog maar net op weg naar de boot in Harlingen of Gert vraagt al naar de hond. Dat de hond niet bij hem is, maakt hem heel verdrietig. Jammer genoeg blijft dat verdrietige om de hond ons de rest van de week achtervolgen. Gelukkig hebben we mooi weer en kunnen we veel wandelen en af en toe een stukje fietsen in de zon. Ik heb het echt naar mijn zin en zou nog weken kunnen blijven, maar Gert begint al halverwege de week de spullen te verzamelen: we moeten naar huis, het is wel goed zo. Hij heeft er genoeg van dat hij in ons boerderijtje de weg moet zoeken, het toilet niet kan vinden, het verkeerde bed kiest of weer zijn hoofd stoot bij dat lage deurtje naar de keuken. Hij wordt ook een beetje somber bij de gedachte dat hij zich onze tochtjes op het eiland niet meer herinnert. Hij heeft geen puf om het gras te maaien of met mij naar de supermarkt te lopen. We maken de week vol, proberen zoveel mogelijk leuke dingen te doen in een heel rustig tempo, luisteren veel muziek van thuis en kijken naar bekende tv-programma’s. We sluiten onze week goed en als vanouds af met koffie en overheerlijke appeltaart in de Koffiemolen in Formerum. Dat weet Gert zich nog wel te herinneren!

Wachten

Vanmiddag kwam ik met de fiets terug van boodschappen doen. Ik zag dat flink wat onkruid ons straatje bij de buitendeur aan het ondermijnen was. Snel ruimde ik de boodschappen op. Met mesje, bezem, stoffer en blik begon ik ons straatje onkruidvrij te maken. Een flinke regenbui dreef me naar binnen. Tot mijn verbazing zat Gert in de kamer. "Ben je al wakker?" Gert zat al een tijdje beneden, zei hij. "Zit je lang te wachten?, vroeg ik. Hij knikte. Ik draaide me om en hoorde Gert zachtjes zeggen: "Op Godot." Dat maakte mijn dag helemaal goed.

2 mei: Bonne wordt 7 jaar

Bonne, 8 weken oud, in 2007

Het is donderdagavond, rond een uur of zes. "Onze hond is morgen jarig! Dan wordt ie ..." Gert heb ik net tijdens ons rondje met de hond door het dorp verteld dat Bonne morgen 2 mei jarig is. Hij kijkt mij vragend aan. "Zeven, zeven jaar", zeg ik. De vrouw die Gert aansprak, kijkt lachend naar Gert op: "Dat wordt een hondenfeestje!" Dat wordt te ingewikkeld voor Gert. "Mmmm", mompelt hij. "Ja", zeg ik, "dan krijgt Bonne wat lekkers." Gert begrijpt het gesprek niet meer. We lopen door.

Vanmorgen was het eerste wat Gert tegen Bonne zei, toen hij hem uit de bench haalde: "Je bent jarig, grote hond." Wat zit ons geheugen toch ingewikkeld in elkaar.

Musje

Enkele dagen geleden zaten Gert en ik net te ontbijten, toen ik wat musjes op ons terras voorbij zag wippen. Een wollig kleintje nog met wapperende vleugeltjes en wijd uitstaande veertjes. Het lukte het kleine beestje niet op te stijgen. Bij dit musje hipte een grotere mus rond, een van de ouders, leek het. De 'grote' mus stak het kleintje voortdurend iets in zijn bek. Fascinerend. Ik wees Gert waar de musjes heen gewipt waren. Waar ik bang voor was, gebeurde: Gert opende direct de buitendeur om te kijken waar ik het over had. Dat wilde Bonne ook. Die stoof de deur uit, gooide Gert bijna om en joeg al wat hipte onze tuin uit. Of de musjes een goed heenkomen hebben gevonden? Had ik nou maar mijn mond gehouden.

Hoeveel meiden

"Hoeveel meiden hebben jullie?" We hebben thuis vijf meiden. Dus ik heb wat op te noemen. Bij elke naam wil Gert ook weten wie erbij horen: echtgenoten, kinderen. Gert kan zich geen voorstelling maken bij de namen. Daarom pak ik er wat foto's op de Ipad bij. Maar dat helpt niet. Het lijkt wel of Gert op de plaatjes niet meer kan onderscheiden wat hij ziet. Ook al vergroot ik het plaatje: het helpt niet. Een echte foto, afdruk op papier, is al net zo moeilijk voor hem. Soms helpt het een kleine anekdote over iemand te vertellen.

Ik was bezig met een fotoboek. Daar stop ik maar even mee.

Bonne wil hogerop

Kom ik van boodschappen doen thuis, dan kom ik soms in een enorme ravage terecht: Bonne heeft Gert erop gewezen dat hij bestaat en hogerop in de rangorde van onze roedel wil. Ook als ik in huis ben, pakt Bonne wel eens een tijdschrift of een boek. Maar ben ik uit zicht, dan gaat Bonne het bij Gert proberen. Gert is niet meer alert genoeg om te doorzien wat Bonne gaat uitvreten. Met tot gevolg dat er al een paar kranten verscheurd zijn voordat Gert het in de gaten heeft. Het enige wat hij zou kunnen doen, is Bonne in de bench doen, met het deurtje dicht. Maar dat kan Gert door de chaotische situatie niet meer bedenken. Bovendien krijgt hij de bench vaak niet meer dicht. De oplossing is dat ik Bonne alvast in de bench doe voordat ik wegga. Bonne en Gert begrijpen beide niet waarom, maar het voorkomt wel heel veel onrust.

Willem Drees sr.

"Het is een blauw boek. Het stond ergens in een ander huis in een hoekje. Over Drees." Gert zoekt al dagen naar een boek over oud-politicus Willem Drees sr. Zou het stemmen afgelopen woensdag Gert op de naam Drees gebracht hebben? Gert vertelt een ieder die het horen wil, heel trots dat wij de eerste bij het stemmen waren. Dat was niet zo, maar wat geeft 't. Het was heel prettig dat ik Gert bij het stemmen kon helpen. Niemand in het stemlokaaltje maakte er bezwaar tegen dat ik met Gert in een hokje ging staan. Gert stemde zelf. Dat is waar.

"Weet je nog in welk huis het boek stond, Gert?" Tja, dat weet Gert niet. Ik ook niet. Ik weet zelfs bijna zeker dat wij nooit een boek over Drees in huis gehad hebben. "Bedoel je misschien dat boek over Den Haag?" Ik laat hem Ach lieve tijd. 750 jaar Den Haag en de Hagenaars zien, een verzameling tijdschriften over Den Haag, ingebonden in een donkerblauwe band. Nee, dat is het niet. Ook de Ipad geeft niet de goede informatie. Zeker niet het Chinese artikel waarin Gert verzeild raakt. "Zal ik in de catalogus van de bibliotheek kijken of zij een boek over Drees hebben?" Ik vind 5 boeken die enigszins lijken op wat ik denk dat Gert bedoelt. Dat vindt Gert niet: "Nee, dat is hem niet." Ik doe nog een laatste poging: "Had jouw moeder vroeger misschien een boek over Drees?" Ook dat weet Gert niet. Wat nu? Laten we maar een broodje gaan eten.

Gedoe

's Morgens hebben we elke ochtend gedoe met het aankleden. Om te beginnen wil Gert zijn pyjama aanhouden, omdat het veel te koud is. Een t-shirt met een dikke trui: dat lijkt nergens op, veel en veel te koud. Dan de sokken: tien keer aan, tien keer uit, tien keer binnenste buiten. Alles gepaard met gemopper. Wil ik ook niet een grote mopperpot worden, dan is het soms het beste om Gert eerst maar wat aan te laten modderen en vervolgens rustig maar kordaat te helpen de pyjama uit te trekken en zo snel mogelijk de sokken aan te doen. Wel even wennen dit gedoe.

Carnaval

Ik wist niet wat me gisteren overkwam: Gert zat samen met de hele groep jongeren met dementie uit te puffen van de polonaise! Een polonaise! Met hoeden, petten en klompen waren ze door het huis gegaan, de echte carnavalsliedjes zingend. Gert en ik vinden 'Mien, waar is mijn feestneus' van Toon Hermans zo'n geweldig lied. Maar of ze dat gezongen hebben, weet Gert niet meer. Hij had een fantastische middag gehad. Lekker samen lol gemaakt, dat was het belangrijkste.

Concurrente

Bonne heeft flinke concurrentie gekregen. Bij de groep jongeren met dementie loopt Nana rond, een leuke, lieve hond. Ziet Nana Gert binnenkomen, dan spurt ze op hem af. Dat beloont Gert met een snoepje. Natuurlijk. Gert vertelt vaker dat Nana hem door moeilijke momenten heen helpt. Geweldig, zo'n hond.

De wereld verandert

"De wereld verandert zo. Ik kan het niet meer bijhouden. Ik snap het vaak niet meer. Ik haal alles door elkaar." Gert voelt zich vanochtend niet goed. Ik probeer te achterhalen wat er aan de hand is. Het is daar een goed moment voor: we zitten samen aan tafel te ontbijten, het is stil in huis, de radio staat niet aan, er is buiten weinig verkeer. Gert probeert me zijn gevoel uit te leggen. Neem nu het bericht van oud-minister Els Borst. Zij is in haar woonplaats Bilthoven door een misdrijf om het leven gekomen. In Bilthoven is Gert rector van een middelbare school geweest. Toen Gert in dat bericht over Els Borst de naam 'Bilthoven' hoorde, raakte hij in de war. Want wat had Els Borst met zijn oude school te maken? Het bericht en de herinneringen aan zijn school begonnen door elkaar te lopen. Hij kon de chaos die daardoor in zijn hoofd ontstond, niet meer stoppen. En zo gaat het de hele dag door. Het maakt een gesprek vaak bijna onmogelijk, omdat hij al snel die chaos in zijn hoofd heeft. Begrijpelijk dat hij onze snel veranderende wereld niet meer bij kan houden. 

Valentijn

Vorige week las ik in Gerts boekje dat ze bij de groep jongdementerenden kaarten hadden gemaakt. Gert kan zelf niet meer opschrijven waar hij zoal op een dag bij de groep mee bezig is, maar meestal doet een van de begeleidsters dat voor hem.

Kaarten maken: niet echt een bezigheid die ik Gert zie doen. Maar je weet maar nooit: wie weet wat voor onvermoede talenten Gert nog heeft. Ik maakte er grapjes over en liet het verder zitten. Totdat Gert eruit flapte dat ik wel elke dag bij de post moest kijken. Ik zou post krijgen!

Gert bekende eerlijk: de stageaire had de kaart in elkaar geplakt. Maakt niet uit: voor het eerst van mijn leven een echte Valentijnskaart, per post, voor mij gemaakt!

Bang voor alles

Gert: "Ik ben overal bang voor:

• dat Simone iets overkomt
• dat Bonne wegloopt
• dat ik domme dingen zeg
• dat ik alles uit mijn handen laat vallen
• dat ik van alles kapot maak

maar vandaag even niet; nu ben ik blij!"

Opgesloten

Het zou je maar gebeuren: opgesloten zitten in het toilet van een theater. Het overkwam Gert afgelopen woensdagavond. Volgens hem had de schoonmaker een wigje onder de deur laten zitten, waardoor hij de deur niet meer open kreeg. Of zou het komen dat Gert niet meer wist hoe hij het slot van de deur kon krijgen? Misschien ging het slot een beetje stroef. Een technicus van het theater, waar wij een voorstelling van Klaas van der Eerden gingen kijken, kwam na een minuut of tien aanlopen en bevrijdde Gert. De deur ging open en Gert bleef rustig staan. Hoe anders zou ik het ondergaan hebben! En geloof het of niet: ondanks die slechte start van de avond hebben we een prachtige voorstelling gezien.  

Wanneer ben ik jarig?

Gert: derde rij van boven, tweede kind van links, op de basisschool

Het is voor Gert heel moeilijk te onthouden welke dag het is, welke maand en welk jaar. Dat wist ik al wel. Het vergeten van data is een van de eerste opvallende verschijnselen bij Alzheimer. Net als het niet meer kunnen tekenen van een klok of het nakomen van afspraken. De laatste dagen valt me op dat Gert ook niet meer weet wat bepaalde feestdagen inhouden. Oudejaarsavond zei hem niets meer. Maar ook het feit dat hij morgen jarig is, kan hij maar niet vastzetten in zijn geheugen. Hoe vaak ik het ook zeg. Hij vraagt me geregeld wat dat dan is: jarig zijn. Op de groep maakte hij er vanmiddag een grapje van: "Ben ik morgen jarig? Laat ik nou toch denken dat dat de 14e pas was?"

We zijn weer online

Afgelopen weekend heb ik de Experia-box van KPN zelf geïnstalleerd. Ik ben BERETROTS. Na een week geen telefoon en geen internet kunnen we weer mailen, googlen en de Ipad gebruiken. Natuurlijk zou Gert het vroeger in een uurtje voor elkaar hebben gehad en had ik een halve dag nodig, maar toch!

Oudejaarsdag was een niet-leuke dag. Het was een nare, grijze dag. Wijzelf waren ook een beetje somber. Gert zat erover in dat het steeds slechter met hem gaat en ik zag vreselijk op tegen de  toekomst, dat wat ons nog te gebeuren staat. Lopen met Bonne in het bos hielp niet. En dan deed de telefoon het ook nog niet! Mijn mobiel kon ik door een of ander veranderd systeem niet opwaarderen (dat zou vijf werkdagen duren!) en Gerts oude mobieltje moesten we eerst opladen. We hadden het gevoel dat iedereen ons verlaten had. En - om het sombere gevoel compleet te maken - de oliebollen bij Albert Heyn waren ook nog eens op. Bij mij zakte de nare stemming in de loop van de dag weg, maar Gert begreep tegen twaalven nog steeds niet dat het oudejaarsavond was. Dat maakte mij weer verdrietig. Afijn, oudejaar hebben we gehad.

Op nieuwjaarsdag (woensdag) deed de telefoon het nog niet. KPN gebeld: onze Experia-box (modem) bleek kapot te zijn. Zaterdag zouden we een nieuwe bezorgd krijgen. Gelukkig kon ik met Gerts mobieltje wat familie waarschuwen dat wij alleen mobiel te bereiken waren. Belangrijk, want mijn en Gerts verjaardag vallen begin januari. Toen ik mijn verhaal aan Gerts broer vertelde, zei hij: "Simone, nu je in een andere fase van je leven gekomen bent: wordt het geen tijd om een nieuwe mobiel te kopen?" Hij heeft eigenlijk wel gelijk. Mijn mobieltje is een van de eerste Nokia's, een exemplaar dat Gert ooit van zijn broer kreeg en dat ik nu gebruik sinds Gert zijn mobieltje niet meer kan gebruiken. Zal ik het doen?